دو قرن سکوتTwo Centuries of Silence

کتاب‌های تاریخی به دلیل شرح حوادث و وقایع بزرگ و مهم گذشته هر سرزمینی، فارغ از اطلاع پیدا کردن از تاریخ، جذاب و خواندنی هستند. بعضی از این کتاب‌ها به سبب نوع روایت تاریخ حتی وجه داستانی هم پیدا می‌کنند؛ نظیر تاریخ بیهقی. کتاب دو قرن سکوت نوشته عبدالحسین زرین‌کوب، یکی از آثار مهم تاریخی دوران معاصر محسوب می‌شود که در زمان انتشار هم سر و صدای زیادی به‌پا کرد.

اگر بخواهیم در یک جمله بگوییم که کتاب دو قرن سکوت درباره چیست، باید این‌طور جواب بدهیم که شرح تاریخی وقایع سیاسی و اجتماعی ایران در دو قرن اول ورود اسلام، از زمان سقوط ساسانیان تا آغاز دولت طاهریان، اولین حکومت مستقل ایران بعد از ورود اسلام است. این تعریف یک‌خطی و کلی را روی جلد کتاب هم می‌بینیم. ناگفته پیداست که در این دو صده اتفاق‌ها و حادثه‌های بسیاری بر این سرزمین گذشته است، از جمله جنبش‌های سیاه‌جامگان و سپیدجامگان و تحرکات بابک خرمدین و افشین و مازیار.

دلیل پرداختن عبدالحسین زرین‌کوب به این بخش از تاریخ ایران این بود که عقیده داشت تاریخ‌نویسان از این برهه به سادگی عبور کرده و آنطور که باید، در نوشتن ماجراها حق مطلب را ادا نکرده‌اند. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که خود نویسنده در مقدمه‌ای که بر اولین نسخه کتاب نوشته -با کمی فروتنی- برای روشن شدن ذهن مخاطب گفته است که:
«من در این یادداشت‌ها، که جرات نمی‌کنم آن را تاریخ بخوانم جز آن‌که صحنه‌ای چند از تاریخ گذشته را از روزنه وجدان و عواطف خویش، و از پشت شیشه‌های تاریک یا رنگارنگ اسناد و منابع موجود تصویر کنم کاری نکرده‌ام…»

قسمتی از کتاب دو قرن سکوت:

«در اوایل قرن سوم بعد از میلاد پاره‌ای از طوایف عرب، از فترتی که در پایان روزگار اشکانی پیش آمده بود استفاده کردند و به سرزمین‌های مجاور فرات فرود آمدند و بر قسمتی از عراق دست یافتند. از این تازیان، برخی همچنان زندگی بدوی را دنبال کردند، اما عده‌ای دیگر به کار کشاورزی دست زدند. پس از آن، رفته رفته روستاها و قلعه‌ها بنا کردند و شهرها برآوردند. مهم‌ترین این شهرا حیره بود که در جایی نزدیک محل کنونی کوفه بر کرانه بیابان قرار داشت.»